Tác giả Cù Tuấn dịch từ Tạp chí Time.
Mức lương hậu hĩnh và thành công về sự nghiệp không phải là cánh cổng dẫn đến hạnh phúc mà chúng ta vẫn tưởng tượng. Nhưng chúng có ý nghĩa mà chúng ta có thể tưởng lầm là có. Emiliana Simon-Thomas, giám đốc khoa học tại Đại học California ở Berkeley’s Greater, cho biết: “Chúng ta đang bị quá nhiều phương tiện truyền thông đại chúng và tiếp thị nhồi nhét, đến mức định hình sự hiểu biết của chúng ta về hạnh phúc bị sai lệch và thường cản trở nó. “Tôi nghĩ chúng ta với tư cách là một xã hội, đặc biệt là ở phương Tây, có một chút ảo tưởng về nguồn gốc của hạnh phúc và cách để có được nhiều hạnh phúc hơn nữa.”
Các nhà nghiên cứu từ lâu đã tìm cách chỉ ra sự thật khi xác định chính xác điều gì làm tăng hạnh phúc. Dưới đây là sáu điều đáng ngạc nhiên mà chúng ta thường nghĩ là chúng sẽ khiến mình hạnh phúc—nhưng thực tế là ngược lại.
1. Né tránh những cảm xúc tiêu cực của bạn
Trở nên hạnh phúc là một mục tiêu cao cả. Dẹp bỏ những cảm xúc tiêu cực như tức giận, sợ hãi và oán giận chắc chắn là một bước đi đúng hướng, phải không?
Hóa ra điều ngược lại mới đúng—và các chuyên gia nói rằng đó là sai lầm số một mà hầu hết mọi người mắc phải khi mưu cầu hạnh phúc. Laurie Santos, nhà khoa học nhận thức và giáo sư tâm lý học tại Đại học Yale, cho biết: “Chúng ta có quan niệm sai lầm rằng một cuộc sống hạnh phúc, có ý nghĩa nghĩa là luôn cảm thấy vui vẻ và tránh xa những cảm xúc tiêu cực. “Nhưng bằng chứng cho thấy rằng việc kìm nén những cảm xúc tiêu cực của chúng ta có thể là một bước lùi, khiến những cảm xúc đó trở nên tồi tệ hơn.”
Nghiên cứu đã kết luận rằng việc kìm nén những cảm xúc tiêu cực là “rào cản đối với sức khỏe tốt”. Một nghiên cứu cho thấy việc kìm nén những cảm xúc như thất vọng hoặc ghê tởm có thể khiến mọi người trở nên hung hăng hơn; một người khác chỉ ra rằng thói quen này có thể dẫn đến sự hỗ trợ từ xã hội thấp hơn và ít mối quan hệ thân thiết hơn. Nghiên cứu bổ sung đã liên kết việc kìm nén cảm xúc với việc tăng nguy cơ tử vong sớm do mọi nguyên nhân.
Simon-Thomas nói, sẽ tốt hơn nhiều nếu chúng ta điều chỉnh lại cách chúng ta nghĩ về hạnh phúc và chấp nhận rằng cuộc sống bao gồm đầy đủ các cung bậc cảm xúc. Hãy nhắc nhở bản thân rằng khi bạn lướt qua những khuôn mặt rạng rỡ trên mạng xã hội, bạn chỉ đang xem một phần của câu chuyện và không ai có thể vui vẻ liên tục mãi.
Một khi chúng ta xác định lại hạnh phúc nghĩa là gì, thì “có một cách để liên hệ với những cảm xúc khó chịu của chúng ta mang tính phục hồi hơn—hướng tới sự phát triển và học hỏi từ chúng,” Simon-Thomas lưu ý. Điều quan trọng là rèn luyện lòng từ bi với bản thân và nhận ra rằng khi chúng ta cảm thấy tồi tệ, câu trả lời không phải là kìm nén những cảm xúc đó hay mắng mỏ bản thân. “Thay vào đó, chúng ta cần hiểu các cảm xúc này dùng để làm gì,” cô nói. Thực hành chánh niệm có thể giúp một số người tìm ra cách thừa nhận và đối phó với những cảm xúc khó khăn một cách lành mạnh, cũng như một giáo trình cụ thể có tên là Liệu pháp Chấp nhận và Cam kết, hay ACT. Cách tiếp cận này giúp dạy mọi người chấp nhận những cảm xúc bên trong của họ thay vì trốn tránh chúng.
2. Sống ở thành phố
Một số biểu tượng văn hóa vĩ đại của Mỹ—từ Frank Sinatra đến Jay-Z—đã viết rất nên thơ về cuộc sống ở các khu vực đô thị như New York. Nhưng thức dậy ở một thành phố không bao giờ ngủ không hẳn là tốt cho sự bình an nội tâm.
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cuộc sống đô thị thường dẫn đến căng thẳng, lo lắng và đơn giản là bất hạnh. Theo một nghiên cứu, những người sống ở thành phố có nguy cơ mắc chứng rối loạn lo âu cao hơn 21% so với những người ở nông thôn và 39% có khả năng mắc chứng rối loạn tâm trạng như trầm cảm nặng. Trong một nghiên cứu khác, những người sống ở những khu vực có nhiều tiếng ồn trên đường phố có khả năng có các triệu chứng trầm cảm cao hơn 25% so với những người sống ở những khu phố yên tĩnh. (Một lý do tiềm ẩn: Tiếng ồn có thể làm gián đoạn giấc ngủ, vốn là một thành phần quan trọng của sức khỏe tâm thần.) Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc đơn giản là phải sống trước sự hiện diện của các tòa nhà cao tầng với tâm trạng tồi tệ hơn và cảm giác bất lực.
Colin Ellard, nhà thần kinh học tại Đại học Waterloo của Canada, người nghiên cứu cách các địa điểm tự nhiên và xây dựng ảnh hưởng đến cảm xúc và sinh lý học, cho biết một lý do tại sao các thành phố có những tác động này là do bộ não của chúng ta chỉ được kết nối để sống trong các nhóm xã hội khoảng 150 người. Tất nhiên, hầu hết các nơi này đều có dân số đông hơn thế—nhưng ở một thị trấn nhỏ hơn, bạn sẽ không đụng phải tất cả bọn họ trên đường khi đi làm buổi sáng. Ellard nói: “Một khi quy mô nhóm của chúng ta vượt quá con số đó, về cơ bản, chúng ta đang ở trong tình huống phải sống giữa những người xa lạ, và điều đó đang làm giảm sút cả về mặt nhận thức và cảm xúc. Ví dụ, cảm thấy đông đúc trong một khu vực mật độ cao có thể dẫn đến nồng độ hormone cortisol gây căng thẳng cao hơn. Thêm vào đó, “mọi người đấu tranh tinh thần trong những tình huống mà họ không cảm thấy kiểm soát được hoàn cảnh của mình,” vốn là phổ biến ở các thành phố—bạn không thể làm gì để khiến taxi ngừng bấm còi hoặc đi xuyên qua vỉa hè đông đúc.
May mắn thay, nếu bạn là cư dân thành phố và dự định ở lại một thành phố, thì có nhiều cách để bảo vệ sức khỏe tâm thần của bạn. Ellard cho biết, ngay cả những lần tiếp xúc ngắn với các khu vực gần với tự nhiên như công viên đô thị cũng có thể hữu ích, cũng như có thể thay đổi việc đi xe buýt để chuyển sang đi bộ hoặc đi xe đạp. Và việc đầu tư vào rèm cửa chắn sáng và máy tạo tiếng ồn trắng có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ ở những khu phố ồn ào và đầy ắp ánh sáng.
3. Có rất nhiều thời gian rảnh rỗi
Các nhà nghiên cứu từ lâu đã biết rằng có đủ thời gian rảnh rỗi là rất quan trọng đối với sức khỏe—nhưng hóa ra có quá nhiều thời gian rảnh rỗi cũng có hại như có quá ít.
Theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2021 trên Tạp chí Nhân cách và Tâm lý Xã hội, hạnh phúc gia tăng tương quan với thời gian rảnh rỗi, nhưng chỉ ở một mức độ nhất định. Các lợi ích này sẽ giảm dần sau khoảng hai giờ và giảm xuống khi bạn có khoảng năm giờ rảnh rỗi mỗi ngày. Tác giả nghiên cứu Marissa Sharif, trợ lý giáo sư tiếp thị tại Trường Wharton của Đại học Pennsylvania cho biết: “Những gì chúng tôi nhận thấy là nếu bạn có nhiều thời gian tùy ý, bạn không nhất thiết sống hạnh phúc hơn và trong một số trường hợp, bạn còn kém hạnh phúc hơn một cách rõ rệt. Lý do là bạn không cảm thấy mình làm việc hiệu quả nữa, và bạn cảm thấy đời mình thiếu đi mục đích và ý nghĩa.”
Tuy nhiên, cách bạn sử dụng thời gian rảnh của bạn là rất quan trọng. Khi những người có hơn 5 giờ dành thời gian đó cho người khác—hoặc cảm thấy như họ đang dành thời gian đó một cách hiệu quả và có ý nghĩa—họ không cảm thấy hạnh phúc bị giảm sút. Một số hoạt động giúp người tham gia cảm thấy như họ đang tối ưu hóa thời gian của mình bao gồm tập thể dục, tham gia các hoạt động nhóm và theo đuổi sở thích như làm vườn hoặc học một ngôn ngữ mới. Mặt khác, việc lướt mạng xã hội hoặc sử dụng máy tính khiến mọi người cảm thấy kém vui hơn về cách họ đã sử dụng thời gian rảnh rỗi.
Sharif nói: “Nếu bạn tình cờ có nhiều thời gian, chỉ cần suy nghĩ một cách có ý thức về cách bạn đang sử dụng nó. Hãy nghĩ về cách sử dụng thời gian đó theo cách khiến bạn cảm thấy mình có ý nghĩa, có mục đích hoặc giống như bạn đang làm việc hiệu quả.”
4. Theo đuổi thành công
Từ khi còn là những đứa trẻ, nhiều người trong chúng ta đã được dạy rằng nếu làm việc chăm chỉ, chúng ta sẽ có được công việc hoàn hảo, lương cao, được thăng chức to (và sau đó là những công việc khác) và sống hạnh phúc mãi mãi. Đó là Giấc mơ Mỹ.
Nhưng các chuyên gia nói rằng việc đạt được những thành tích đó sẽ không thực sự khiến bạn hạnh phúc hơn – ít nhất là trong thời gian không lâu. Tal Ben-Shahar, đồng sáng lập của Học viện Nghiên cứu Hạnh phúc trực tuyến, cho biết quan niệm sai lầm rằng đạt được thành công sẽ dẫn đến hạnh phúc lâu dài được gọi là ngụy biện “tới đích”. Ông lưu ý: “Hầu hết mọi người tin rằng nếu bạn trúng xổ số hoặc được tăng lương hoặc thăng chức, hoặc thắng một giải đấu, thì bạn sẽ thành công. Điều này thực sự dẫn hàng triệu—nếu không muốn nói là hàng tỷ—người đi vào con đường bất hạnh. Bởi vì tốt nhất, những gì thành công làm được là dẫn đến sự gia tăng tạm thời về mức độ hạnh phúc của chúng ta, chứ không phải là hạnh phúc lâu dài.”
Hầu như ngay sau khi đạt được một mục tiêu, chúng ta thường tập trung vào mục tiêu tiếp theo, cuối cùng bị mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn bất tận của việc không đánh giá cao những gì mình có. Thêm vào đó, thành công thường dẫn đến nhiều căng thẳng hơn và ít thời gian hơn cho những thứ chúng ta quan tâm, chẳng hạn như gia đình. Trong một nghiên cứu cổ điển được công bố trên Tạp chí Nhân cách và Tâm lý Xã hội, các giáo sư đã được nhận vào làm việc hoặc bị từ chối không nhận vào làm việc được yêu cầu đánh giá mức độ hạnh phúc của họ và cả hai nhóm đều có điểm số tương tự nhau. (Điều đó bất chấp sự khác biệt đáng kể về nghề nghiệp, bao gồm lương cao hơn và đảm bảo công việc.) Khi các trợ lý giáo sư chưa đủ điều kiện đảm nhận công việc mà được hỏi việc đạt được một cột mốc quan trọng như vậy sẽ ảnh hưởng đến họ như thế nào, họ có xu hướng đánh giá quá cao mức độ hài lòng của sự thay đổi đó.
Khám phá bản chất sớm nở tối tàn của hạnh phúc sau một thành tích lớn có thể khiến bạn cảm thấy thất vọng. Sonja Lyubomirsky, giáo sư tâm lý học tại Đại học California Riverside và là tác giả của những cuốn sách trong đó có The Myths of Happiness, cho biết có nhiều cách để kéo dài những cảm xúc tích cực mà thành công ban đầu mang lại. Ví dụ: nếu bạn thay đổi công việc, hãy cố gắng duy trì cảm giác mới lạ bằng cách tìm kiếm những thách thức và cơ hội mới: “Gặp gỡ những người mới, học hỏi những điều mới – nếu chúng ta có thể làm điều đó,” chúng ta sẽ chống lại cảm giác nhàm chán”, cô nói. Vì vậy, bạn hãy đăng ký một khóa học trực tuyến về một số kỹ năng mới mà bạn muốn khám phá và lên lịch uống cà phê kết nối mạng với những đồng nghiệp mà bạn chưa biết rõ. Làm như vậy có thể nâng cao tinh thần của bạn và tiếp thêm sinh lực cho bạn.
5. Ẩn danh
Đôi khi muốn biến mất vào đám đông là điều tự nhiên: cúi đầu, tránh giao tiếp bằng mắt và quan tâm đến công việc của chính mình. John Helliwell, một trong những biên tập viên sáng lập của Báo cáo Hạnh phúc Thế giới, một ấn phẩm của Mạng lưới Giải pháp Phát triển Bền vững, một tổ chức phi lợi nhuận do Liên Hợp Quốc thành lập, cho biết, việc theo đuổi sự ẩn danh không mang lại lợi ích gì cho chúng ta.
Helliwell đề cập đến một thí nghiệm trong đó những người tham gia được hỏi điều gì có thể xảy ra nếu họ bị mất một chiếc ví có 200 đô la trong đó. Khả năng họ nghĩ rằng cảnh sát, hàng xóm, thư ký địa phương hoặc người lạ sẽ trả lại là bao nhiêu? Những người tin rằng họ sống trong một môi trường mà ai đó sẽ trả lại ví của họ, sẽ hạnh phúc hơn nhiều so với những người không nghĩ rằng họ sẽ lấy lại được ví. Helliwell nói: “Chúng tôi thấy rằng việc mọi người cảm thấy rằng họ đang sống trong một xã hội mà những người khác quan tâm đến họ là rất quan trọng. “Nếu bạn tin rằng người khác sẽ trả lại ví cho bạn, thì nhiều khả năng bạn sẽ trả lại ví của họ—và bạn có thể cảm thấy hạnh phúc hơn vì đây là những người sẽ trông chừng con bạn khi chúng đi bộ đến trường, những người sẽ bảo bạn ‘coi chừng’ nếu bạn sắp chạy vào lề đường.
Để thúc đẩy ý thức thuộc về cộng đồng này, Helliwell đưa ra một vài thách thức. Lần tới khi bạn đi bộ trên phố, hãy tự nghĩ: “Đây là tất cả những người sẽ trả lại ví của tôi nếu tôi đánh rơi nó,” và mỉm cười với họ thay vì nhanh chóng nhìn đi chỗ khác. Hoặc bắt đầu một cuộc trò chuyện. Anh ấy nói: “Hãy biến chuyến đi thang máy tiếp theo của bạn từ một nơi để đọc thư của bạn hoặc xem chứng chỉ kiểm định thang máy thành một cơ hội để nói lời chào với ai đó. Bởi vì chính sự kết nối đó sẽ khiến cả hai người trở nên hạnh phúc.”
6. Mua những đồ đạc sang trọng đắt tiền
Tiền và hạnh phúc có một mối quan hệ phức tạp. Kiếm được một mức lương kha khá sẽ cải thiện mức độ hạnh phúc của bạn—nhưng chỉ ở một mức độ nhất định. Nghiên cứu cho thấy rằng người Mỹ có xu hướng cảm thấy hạnh phúc hơn tương quan với số tiền họ kiếm được lên tới khoảng 75.000 đô la một năm cho mỗi người (và 105.000 đô la mỗi năm ở các khu vực đắt đỏ hơn ở Bắc Mỹ); sau đó, cảm xúc hạnh phúc sẽ giảm xuống.
Michael Norton, giáo sư tại Trường Kinh doanh Harvard và là đồng tác giả của cuốn sách Happy Money, cho biết chính xác cách chúng ta tiêu tiền cũng có thể ảnh hưởng đến hạnh phúc. Nghiên cứu cho thấy rằng việc mua sắm đồ đạc—quần áo hàng hiệu, xe hơi mới, đồ dùng mới nhất—không làm chúng ta hạnh phúc. Thay vào đó, khi mọi người trở nên lệ thuộc vào vật chất hơn, hạnh phúc của họ giảm mạnh.
Tuy nhiên, những người chi tiền cho trải nghiệm thay vì vật chất thường có xu hướng tận hưởng nhiều hạnh phúc hơn. Điều đó có thể là do các hoạt động vui chơi tạo điều kiện kết nối xã hội và có thể giúp chúng ta được đánh giá đúng với những gì chúng vốn có, chứ không phải so sánh với trải nghiệm của người khác (điều này không xảy ra với hàng tiêu dùng). Kinh nghiệm cũng không cần phải là những kỳ nghỉ lớn: “Đi ăn trưa với bạn bè thay vì mua cho mình một thứ [tầm thường] nào đó” cũng được tính, Norton nói.
Nghiên cứu của Norton chỉ ra rằng tiêu tiền cho người khác thay vì cho chính mình cũng có thể cải thiện hạnh phúc. Norton nói: “Việc cho đi thực sự được đền đáp nhiều hơn là chi tiêu cho bản thân. Và việc này cũng không cần bạn phải là chủ một quỹ đầu tư trị giá hàng tỷ đô la. Chỉ có 5 đô la để cho đi? Ngày hôm đó vẫn sẽ là một ngày hạnh phúc hơn rồi.”
